Amatorski Zespół Teatralny

Na przełomie XIX i XX wieku życie kulturalne w zaborze austriackim rozwijało się bez przeszkód ze strony władz Cesarstwa. Powstawały organizacje i stowarzyszenia kultywujące narodowe tradycje, rozwijające działalność kształceniową i oświatową na terenie Galicji i Lodomerii. W Dynowie odbywały się imprezy patriotyczne; wieczory poetyckie, koncerty, przedstawienia teatralne.

Kółko Amatorskie Sokół w sztuce- Karpaccy Górale 1937 rok  (Zb. G. Szajnik)
Kółko Amatorskie Sokół w sztuce- Karpaccy Górale 1937 rok 
(Zb. G. Szajnik)

W roku 1894 odbyła się premiera sztuki „Samson i Dalila”, a następnie przedstawienia dramatu „Kacjo”. Kolejne realizacje scenicznych sztuk „Z miłości”, „W jesieni żywy obraz”, „Złe wróżby”, cieszyły się dużym uznaniem, a zgromadzony dochód zasilił fundusz remontowy kościoła parafialnego.

Zespół Teatralny jako instytucja zorganizowana pod patronatem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” działał według dostępnych źródeł historycznych już w 1922 roku, a jego reżyserem był kierownik miejscowej szkoły powszechnej – Władysław Biega.

6 maja 1928 roku Zespół odegrał sztukę w górę serca którą oglądała licznie zgromadzona publiczność. Jest to fakt bardzo znaczący, gdyż w mieście w tym samym czasie działały zespoły teatralne przy TG „Sokół” i pod patronatem Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży.

Zespół Teatralny TG „Sokół” w latach 1923 – 1930 przygotował m.in. piękne przedstawienia: „Grube ryby”, „Radcy pana radcy”, w 1927 roku „Chatę za wsią” – barwne widowisko z udziałem czterogłosowego chóru i orkiestry prowadzonej przez organistę Karola Wójcika. Reżyserem był wówczas nauczyciel Tadeusz Zajączkowski.

Kółko Amatorskie Sokół w Dynowie, 29.08.1937 rok (Zb. G. Szajnik)
Kółko Amatorskie Sokół w Dynowie, 29.08.1937 rok
(Zb. G. Szajnik)

Kółko teatralne OSP w 1932 roku dało przedstawienie przy wypełnionej Sali widowiskowej z udziałem orkiestry, pt. „Czar munduru”. Od tegoż roku uchwałą zarządu OSP z dn. 3.01.1932 stworzenie chóru i jego kierownictwo powierzono dh. Tadeuszowi Dymczakowi.

Od 1928 roku zespół teatralny TG „Sokół” prowadził Jan Węgrzyn z zawodu fotograf a z zamiłowania aktor, reżyser, malarz, zaangażowany społecznik. Dynowianie mogli podziwiać 2/3 przedstawienia w jednym sezonie teatralnym, który trwał prawie cały rok.

Jan Węgrzyn przepisywał teksty, projektował i wykonywał dekoracje sceniczne, grał wybrane role, charakteryzował występujących a także fotografował spektakle dzięki czemu wiele z tych ulotnych dokonań na jego fotografiach przetrwało do dnia dzisiejszego. Do 1939 roku wystawiono kilkanaście sztuk m.in. „Obywatelkę z Krowodrzy”, „Karpackich górali”, „Jasełka”, „Jak kapral Szczapa wykiwał śmierć”, „Pannę rekrutem”, „Mękę Pańską”, „Zaloty na kwaterze”, „Królową Przedmieścia”.

Zespół posiadał bogaty zestaw kostiumów, dekoracji i rekwizytów, ale niestety po wybuchu II wojny światowej i wkroczeniu Niemców do Dynowa wszystkie zostały przez okupantów zniszczone. W budynku TG „Sokół” Niemcy urządzili duży magazyn wojskowy, zlikwidowali bibliotekę, ławki, kulisy teatralne.

Amatorski Zespół Teatralny w sztuce „Królowa Przedmieścia” z 1986 r., foto A. Iwański
Amatorski Zespół Teatralny w sztuce „Królowa Przedmieścia” z 1986 r., foto A. Iwański

10.XI.1945 Walne Zebranie TG „Sokół” pod przewodnictwem prezesa zarządu Ks. Jana Śmietany, w obecności 61 członków, w tym 11 członków Zarządu postanowiło kontynuować przerwaną w czasie okupacji działalność, aby „doprowadzić do przedwojennego rozkwitu”.

Zespół teatralny wznowił swoją działalność przygotowawszy dramat „Nür für Deutche” autorstwa i w reżyserii Ignacego Wolańskiego, a następne przedstawienia reżyserował już do 1956 roku nieoceniony Jan Węgrzyn.

Ks. Trojnar natomiast reżyserował spektakle z udziałem członków KSM; „Tajemnica spowiedzi”, „Roxi”, „Gdy zbawiciel umierał” i „Pada śnieg bielszym się stanę”.

Mimo ingerencji cenzury „Gwiazda Syberii” w reżyserii J. Węgrzyna grana była w Dynowie wielokrotnie, a także w powiatowym Brzozowie.
Ciężka choroba nieocenionego Reżysera J. Węgrzyna uniemożliwiła mu dalszą pracę z Zespołem Teatralnym, odszedł w 196 3 roku pozostawiwszy spory dorobek materialny, tradycję teatralną i przekonanie, że bez własnego teatru Dynów nie może żyć w pełni.

Zespół Teatralny w sztuce Gość Oczekiwany - Zofii Kossak – Szczuckiej – maj 1988 rok, foto A. Iwański
Zespół Teatralny w sztuce Gość Oczekiwany - Zofii Kossak – Szczuckiej – maj 1988 rok, foto A. Iwański

W 1956 roku zespół zaczęła prowadzić mgr Janina Stępień – Jurasińska, polonistka Liceum Ogólnokształcącego w Dynowie. I jak w okresie poprzednim przygotowywała w sezonie 2-3 sztuki. Zaczęło się od „Imienin Pana Dyrektora” z udziałem aktorów nauczycieli: J. Kucabińskiego i M. Zubilewicza oraz aktorów występujących w zespole J. Węgrzyna. W latach 1956 – 1976 do najciekawszych sztuk reżyserowanych przez Janinę Jurasińską należały: „Śluby panieńskie”, „Damy i huzary”, „Gwałtu co się dzieje” – A. Fredry, „Porwanie Sabinek” , „Zakochana majstrowa”, „Uczeń diabła”, „Uczta morderców”, „Sublokatorka”, „Firma pracuje co raz lepiej”. Za tę sztukę B. Witek Zespół otrzymał I nagrodę na pokazie Amatorskich Teatrów Polski Południowej. W repertuarze Zespołu były też lektury szkolne: „Antygona”, „Warszawianka”, „Stara baśń”, „Eugeniusz Oniegin”, „Lilla Weneda”, „Balladyna”, „Żołnierz i królewna”, „Tango”.

Z przygotowanymi przedstawieniami jeżdżono w teren, co wiązało się z udziałem w konkursach „Wieś bliżej teatru”, i „Teatry Robotnicze ludziom pracy”. Udział w festiwalach i konkursach przynosił wyróżnienia i nagrody.

W 1962 roku Zespół otrzymał Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za całokształt działalności, natomiast w 1966 roku nagrodę równorzędną z „Fredreum” - Przemyskim Teatrem, sceną prawie profesjonalną.

Zespół korzystał ze sceny, garderoby i mecenatu OSP w Dynowie, którą reprezentował na Ogólnopolskim Przeglądzie Zespołów Scenicznych OSP w Paczkowie.

O dynowskim teatrze pisała prasa lokalna i ogólnopolska: Nowiny Rzeszowskie, Życie Literackie, Tygodnik Kulturalny, doszło też do publicznej dyskusji znawców teatru i krytyków po wystawieniu „Czarownej nocy” Sł. Mrożka.

Nowe obowiązki zawodowe mgr J. Jurasińskiej – objęcie funkcji dyrektora LO w Dynowie - spowodowały odejście tej miłośniczki teatru, reżyserki – stale poszukującej nowych form wyrazu i wypowiedzi scenicznej do pracy w oświacie, w szkole, w której od początku swojej pracy pedagogicznej prowadziła też teatr uczniowski, przygotowywała ciekawe programy artystyczne, wychowała rzesze bardzo zdolnych recytatorów i działaczy społecznych.

Po dwóch latach przerwy w pracy zespołu teatralnego wznowił on swoją działalność w 1978 roku, gdy staraniem p. St. Kostura funkcję reżysera objęła nauczycielka j. polskiego w Zespole Szkół Zawodowych mgr Krystyna Dżuła.

Pierwszy wyreżyserowany przez nią spektakl „Wojna z babami” K. Krumłowskiego spotkał się z bardzo żywym przyjęciem dynowskiej publiczności. Aktorzy nadal korzystali z garderoby, sceny i sali widowiskowej Domu Strażaka.

Zespół pod kierownictwem K. Dżuły pracował bardzo ofiarnie, więc publiczność każdego sezonu teatralnego oglądała nową realizację sceniczną kolejnej sztuki. Wspólnym wysiłkiem aktorów i strażaków w 1979 roku zmienione zostało okotarowanie sceny w Domu Strażaka, zamontowanie mechanizmu podnoszenia kurtyny. Starania o nowe kostiumy wspierała najbardziej Spółdzielnia Inwalidów im. J. Kilińskiego, której prezes J. Kędzierski wielokrotnie, nieodpłatnie przeznaczał dla Zespołu różne materiały. Podobnego wsparcia udzielały też GS, Kopyciarnia i Fermstal, a nawet Teatr im. J. Słowackiego w Krakowie.

Kolejne przedstawienia „Pan Damazy” (1979), „Mały rycerz i panny” (wg „Pana Wołodyjowskiego”, 1980), „Damy i huzary” (1981), „Szandor Kovacs” (1982), przynosiły wzrost zainteresowania szerokiej publiczności a szczególnie młodzieży. Możliwe więc było wystawienie „Betlejem polskiego” L. Rydla w obsadzie (razem z chórem) ponad 50-osobowej. Spektakl grany był w 1982 i 1983 roku 25 razy, co stanowi rekord popularności. Dochód w znacznej części przeznaczony został na budowę Domu Pogodnej Starości w Dynowie.
Trudnym wyzwaniem dla aktorów i reżysera okazało się „Misterium Męki Pańskiej” prezentowane dwukrotnie w 1984 roku i w zmienionej obsadzie aktorskiej w 1997 roku.

Obydwa duże spektakle wymagające instalacji stałej dekoracji prezentowane były w sali parafialnej Domu Dobrego Pasterza, która to wyremontowana w 1981 roku staraniem ks. Józefa Ożoga - ówczesnego proboszcza Dynowa, służy różnym zespołom, nie tylko teatralnym.
W 1982 roku Zespół po kilkuletniej przerwie znów uczestniczył w Ogólnopolskim Przeglądzie Zespołów Scenicznych OSP w Paczkowie. Pokazany tam spektakl „Szandor Kovacs” zyskał uznanie widzów i jurorów. Scenografię zaprojektowała mgr Anna Warchoł a suflerem był jak zwykle dotąd, niezastąpiony, zawsze opanowany i niezawodny Mieczysław Krasnopolski.

Jeszcze czterokrotnie Zespół Teatralny reprezentował woj. przemyskie w latach 1984, 1986, 1988, 1998 na Ogólnopolskim Przeglądzie Zespołów Scenicznych OSP w Paczkowie i przywoził wyróżnienia, dyplomy, nagrody rzeczowe i pochlebne recenzje.
W 1988 roku po raz pierwszy Zespół uczestniczył w Sejmiku Teatrów Wsi polskiej – wielkiej imprezie organizowanej z rozmachem i bardzo sprawnie przez Tarnogrodzki Ośrodek Kultury. Spektakl „Kamień jak kamień” został wyróżniony i wysoko oceniony przez jurorów (J. Szczęk, L. Śliwonik, J. Śledziewski i K. Kołbasik).

„Teatr obroni się sam, zawsze. Wasze widowisko jest tego dowodem. Niezależnie czy pisarz jest gatunku pierwszego czy jak Grzymkowski drugiego” – stwierdziła komisja artystyczna.

W Tarnogrodzie w latach 1988, 1989, 1995 i 2005 dynowscy aktorzy przedstawili spektakle: „Kamień jak kamień”, „Gość oczekiwany”, „ Hrabinę z Garwolina” i ponownie nową wersję sceniczną dramatu Z. Kossak – Szczuckiej „Gość oczekiwany”.
Duży wpływ na prace zespołu miały też wyjazdy w teren (całe woj. przemyskie, pow. brzozowski) do Czarny Dunajec koło Zakopanego, gdzie również pokazał swoją pracę i nawiązał przyjacielskie kontakty z góralskim Zespołem „Czarnodunajczanie”.

Zespół Teatralny w sztuce Gość Oczekiwany - Zofii Kossak – Szczuckiej podczas XXII Ogólnopolskiego Sejmiku Teatrów Wsi Polskiej w Tarnogrodzie, 2005 rok. Foto A. Iwański.
Zespół Teatralny w sztuce Gość Oczekiwany - Zofii Kossak – Szczuckiej podczas XXII Ogólnopolskiego Sejmiku Teatrów Wsi Polskiej w Tarnogrodzie, 2005 rok. Foto A. Iwański.


W latach 1978 – 2005 w Zespole Teatralnym pracowali doświadczeni społecznicy, aktorzy z bogatym doświadczeniem teatralnym i młodsi, także uczniowie szkół średnich i podstawowych. Nestorzy dynowskiego teatru to: Z. Chudzikiewicz, Z. Kędzierska, A. Tabiszowa, St. Kostur, M. Krasnopolski, A. Gerula, J. Drabik, Z. Welc, M. Iwańska, M. Zięzio, B. Kupczakiewicz, młodsi to: J. Banat, J. baran, P. Barański, J. Bator, D. Bielawska, B. Bielec, J. Buczkowski, G. Buczkowska, B. Buczkowska, M. Chudzikiewicz, J. Czerwenak, W. Domin, A. Dżuła, J. Dżuła, Z. Dżuła, , R. Duda, A. Dżuła, J. Drabik, J. Dziedzic, U. Dziedzic, E. Drozd, B. Fara, W. Fara, M. Fill, A. Gerula, T. Gerula, J. Głuchowska, M. Galej (scenograf), M. Hardulak, G. Hardulak (scenograf) B. Hadam, M. Iwańska, A. Iwański (fotograf), G. Iwański, M. Iwański, M. Jandziś, J. Jamróz (kapela), J. karaś, E. Kędzierska, K. Kędzierski, P. Kędzierski, W. Kędzierski, A. Kędzierski (chór), Z. Krasnopolski, K. Kiełbasa, B. Kupczakiewicz, A. Kędzierska, S. Krajewski, E. Kowalski, L. Kozubal, B. Lasko, Z. Lasko, A. Marszałek, G. Malawska, G. Mazur, J. Mazur, M. Mikulec, S. Moroń, P. Ostafiński, B. Niemiec, B. Niemiec, B. Niedzielska, D. Prokop (scenograf), L. Prokop, T. Prokop, J. Prokop, J. Pyś, T. Pyś, G. Pyś, J. Piróg, H. Ryba, E. Ryba, B. Rybak, R. Ryba, B. Radoń, E. Stankiewicz, J. Stankiewicz, S. Siwulec, K. Skubisz, K. Sochacki, D. Ślemp, M. Tancula, A. Tworzydło, B. Tworzydło, S. Trawka, R. Tworzydło, E. Toczek, M. Trybalski, M. Tarnawski, H. Tereszczak, A. Warchoł, Z. Welc, J. Wrotniak, J. Wolański, K. Wandas, B. Wojnarowicz, P. Witkowski, G. Wojdyło, J. Wojtowicz (scenograf), L. Wandas, Z. Zięzio, E. Zięzio, J. Zdaniewicz, M. Zięzio.

Wykaz sztuk reżyserowanych przez mgr Krystynę Dżułę:
1978 – Wojna z babami
1979 – J. Bliziński - Pan Damazy
M. Rusinek - Dwie Ewy
1980 – W. Maciejewska – Mały rycerz i panny
Z. Skowroński – W czepku urodzona
1981 – L. Rydel – Betlejem polskie
A. Fredro – Damy i huzary
1982 – T.T. Jeż – Szandor Kovacs
1982/83 – L. Rydel – Betlejem polskie
1984 – Misterium Męki Pańskiej
1984 – montaż – Mojej Ojczyźnie
1986 – K. Krumłowski – Królowa Przedmieścia
1987 – K. Chaiński – Kwiaty dla matki
1988 – J. Grzymkowski – Kamień jak kamień
1988 – Z. Kossak – Szczucka – Gość Oczekiwany
1990 – Blaszany kubek
1991/92 – Jabłoń
1994 – K. Berwińska – Hrabina z Garwolina
1997 – Misterium Męki Pańskiej
1998 – Z. Skowroński – W czepku urodzona

Przerwa w pracy Zespołu teatralnego od 1999 -2002 spowodowana była pełnieniem funkcji burmistrza przez reżyser Krystynę Dżułę.
2005 – z. Kossak – Szczucka – Gość oczekiwany – nagroda Ministra Kultury podczas XXII Ogólnopolskiego Sejmiku Teatrów Wsi Polskiej. Zobacz Dyplom
Obecnie Zespół przygotowuje dwa nowe spektakle, którymi zamierza uczcić minioną 100-letnią rocznicę narodzin Amatorskiego Ruchu Teatralnego w Dynowie.

Opracowała
mgr Krystyna Dżuła

Zobacz:
Lista aktorów Amatorskiego Zespołu Teatralnego